ไฟล์ 3D Printing มีหลากหลายประเภท ซึ่งออกแบบมาเพื่อใช้ในงานที่แตกต่างกัน เช่น การสร้างแบบจำลอง การเรนเดอร์ภาพ หรือการพิมพ์ 3 มิติ โดยในบทความนี้จะพาไปรู้จักกับสกุลไฟล์ 3D ฉบับรวบรัดเข้าใจง่าย

หัวข้อน่ารู้

การ Save ไฟล์ 3D Printing มีหลายสกุลไฟล์ขึ้นอยู่กับการใช้งาน

ไฟล์ 3 มิติมีความสำคัญอย่างมากในยุคดิจิทัลปัจจุบัน เนื่องจากเป็นรูปแบบไฟล์ที่สามารถเก็บข้อมูลวัตถุแบบสามมิติได้อย่างครบถ้วน ทำให้สามารถนำไปใช้งานได้หลากหลายด้าน หากไม่ Save ไฟล์ด้วยสกุลเหล่านี้อาจจะทำให้ไม่สามารถเปิดไฟล์งาน เพื่อนำไปปริ้นท์เป็นโมเดล 3 มิติได้นั่นเอง

รวมสกุลไฟล์ 3D Printing ที่ต้องรู้

1. STL

สกุลไฟล์ที่นิยมใช้และเป็นมาตรฐานสำหรับการบันทึกไฟล์ 3D Printing มากที่สุด ถูกคิดค้นขึ้นโดย Charle Chuck Hull ผู้ก่อตั้งบริษัท 3D System และถือว่าเป็นบิดาแห่งวงการ 3D Printing นั่นเอง ซึ่ง STL ย่อมาจาก STereolithography ทว่าสกุลไฟล์นี้มีข้อจำกัดคือการไม่จำหน่วยวัด และจะเริ่มต้นหน่วยวัดที่ 1 มิลลิเมตร ดังนั้นจึงจำเป็นต้องมีการ Convert หน่วยก่อนเสมอ และจะไม่มีสี

ถึงแม้ว่าไฟล์ STL จะมีข้อมูลพื้นฐานที่ค่อนข้างจำกัด แต่ STL ยังคงเป็นรูปแบบไฟล์ที่ได้รับความนิยมมากที่สุดในปัจจุบัน เพราะรองรับโดยเครื่องพิมพ์ 3 มิติเกือบทั้งหมด

2. OBJ

เป็นรูปแบบไฟล์ที่พบได้บ่อยรองจาก STL ในการพิมพ์แบบ 3D ซึ่งสกุลไฟล์นี้ได้รับการสนับสนุนอย่างแพร่หลายจากเครื่องพิมพ์ 3D ไม่ว่าจะเป็นแบรนด์ Formlabs 1+ และ 2 นอกจากนี้ซอฟต์แวร์ส่วนใหญ่กฌสามารถ export ไฟล์เป็น .OBJ ได้ โดยไฟล์นี้คล้ายกับ STL ตรงที่ประกอบด้วยข้อมูลเรขาคณิต 3 มิติ เช่น เวกเตอร์ปกติ (vertex normals) จุดยอดเรขาคณิต (geometric vertices) พื้นผิวหลายเหลี่ยม (polygonal faces) และพิกัดพื้นผิว (texture coordinates)

ไฟล์ .OBJ พัฒนาต่อยอดจากไฟล์ STL โดยรองรับหลายสีและข้อมูลวัสดุ นอกจากนี้ยังมีการสนับสนุนความละเอียดของโมเดลที่ดียิ่งขึ้น ทำให้สามารถพิมพ์ผลงานคุณภาพสูงได้ดีกว่าเดิม

นอกจากนี้สกุลไฟล์ . OBJ จะแตกต่างกับ .STL ตรงที่สามารถมีสีและรูปภาพได้

3. gcode

หรือที่เรียกอีกชื่อหนึ่งว่า .g หรือ .gco เป็นส่วนขยายไฟล์สำหรับไฟล์ที่มีข้อมูล G-code ไฟล์ .gcode ถูกสร้างขึ้นโดยโปรแกรม Slicing ซึ่งทำหน้าที่แปลงภาพวาด CAD ให้เป็นชุดคำสั่งโค้ดที่เครื่องพิมพ์ 3 มิติสามารถเข้าใจได้ ไฟล์ประเภทนี้เป็นสิ่งที่คุณจะพบเจอบ่อยหลังการทำ Slicing ในกระบวนการพิมพ์ 3 มิติ เพราะไฟล์นี้มีคำสั่งที่เครื่องพิมพ์ 3 มิติของคุณต้องใช้

G-code เป็นชุดคำสั่งสำหรับเครื่องพิมพ์ 3 มิติ ซึ่งเป็นภาษาการเขียนโปรแกรมควบคุมเชิงตัวเลข (numerically controlled programming language) ที่สร้างขึ้นโดยโปรแกรม Slicing

4. VRML

Virtual Reality Modelling Language เป็นประเภทไฟล์ที่ใหม่กว่า .STL ไฟล์ .VRML สามารถเก็บ UV color map (ข้อมูลสีในรูปแบบ UV) ซึ่งเหมาะสำหรับเครื่องพิมพ์ 3 มิติที่มีหัวพิมพ์สองหัว และสำหรับโมเดลที่มีมากกว่าหนึ่งสี แม้ว่ารูปแบบนี้จะไม่ได้รับความนิยมเท่า .STL แต่ความสามารถในการเก็บข้อมูลสีทำให้ไฟล์รูปแบบนี้มีความสำคัญในงานเฉพาะทางบางประเภท

รูปแบบไฟล์ VRML ยังถูกใช้สำหรับวัตถุ 3 มิติแบบโต้ตอบและกราฟิกเวกเตอร์ ซอฟต์แวร์สำหรับการแบ่งชั้น (Slicing Software) เช่น Cura สามารถใช้งานไฟล์ VRML ได้ แต่ไม่ใช่ว่าทุกโปรแกรมจะรองรับไฟล์ประเภทนี้

5. 3MF

เป็นรูปแบบไฟล์ที่สร้างโดย Microsoft ซึ่งเป็นรูปแบบข้อมูลที่ใช้ XML เปิดตัวในปี 2015 โดยเกิดจากการรวมตัวกันระหว่างผู้พัฒนาซอฟต์แวร์ 3D กับผู้พัฒนา 3D Printer เพื่อทำมตรฐานไฟล์ให้เป็นแบบเดียวกัน เพื่อให้งานพิมพ์ 3 มิติทำได้ง่ายขึ้นบนระบบปฏิบัติการ Windows 10 ไฟล์ .3MF จะเก็บข้อมูลทั้งหมดของโมเดลไว้ในไฟล์เดียวและสามารถขยายเพิ่มเติมได้ ต่างจาก .STL ตรงที่ .3MF มีข้อมูลโมเดลครบถ้วน รวมถึงตาข่าย (mesh) พื้นผิว (textures) วัสดุ (materials) และสี และเนื่องจากเป็นรูปแบบที่เป็นโอเพ่นซอร์สและมีความสามารถสูง 3MF จึงได้รับความนิยมอย่างมากในโลกของการพิมพ์ 3 มิติ โดยเฉพาะในภาคการค้าและอุตสาหกรรม

6. X3G

เป็นรูปแบบไฟล์เฉพาะที่ใช้โดย Makerbot ไฟล์นี้เป็นไฟล์ไบนารีที่เหนือกว่าไฟล์ STL เพราะมีการบันทึกการตั้งค่าเครื่องพิมพ์ด้วย ตัวอย่างเช่น ไฟล์ .X3G จะมีข้อมูลทั้งหมดเกี่ยวกับการเคลื่อนที่ของมอเตอร์เครื่องพิมพ์ 3 มิติและความเร็วที่ควรใช้ ไฟล์นี้ประกอบด้วยโค้ดที่เครื่องพิมพ์ 3 มิติของ Makerbot สามารถอ่านและตีความได้ เนื่องจาก X3G เป็นรูปแบบไฟล์เฉพาะ ดังนั้นจึงมีรูปแบบการใช้งานแบบเจาะจง ถ้าไม่ได้จะใช้งานในแบบดังกล่าวก็สามารถข้ามสกุลไฟล์นี้ไปได้เลย

7. AMF

เป็นรูปแบบไฟล์การพิมพ์ 3 มิติแบบมาตรฐานเปิดที่ใช้ XML และรองรับสี ไฟล์เหล่านี้สามารถบีบอัดให้มีขนาดเพียงครึ่งหนึ่งของไฟล์ STL ได้ โดยไฟล์ .AMF จะเก็บข้อมูลเกี่ยวกับวัตถุ วัสดุ พื้นผิว กลุ่มดาว (constellation) และข้อมูลเมตา (metadata)
แม้ว่ารูปแบบนี้จะมีคุณสมบัติมากกว่า STL แต่ปัจจุบันยังไม่ได้รับความนิยมเท่าที่ควร เนื่องจากเป็นมาตรฐานเปิดที่ใช้ XML สำหรับการแลกเปลี่ยนข้อมูล ไฟล์ AMF มีศักยภาพที่จะกลายเป็นมาตรฐานทองคำสำหรับการพิมพ์ 3 มิติ

8. FBX

เป็นรูปแบบไฟล์เฉพาะที่ Autodesk เป็นเจ้าของ พัฒนาโดย Kaydara รูปแบบไฟล์นี้ใช้สำหรับการแลกเปลี่ยนข้อมูลระหว่างโปรแกรมของ Autodesk กล่าวอีกนัยหนึ่งคือมันช่วยให้โปรแกรมสร้างคอนเทนต์ เช่น Autodesk และ Maya ทำงานร่วมกันได้ รูปแบบไฟล์นี้ได้รับความนิยมอย่างมากในอุตสาหกรรมการผลิตภาพยนตร์และการพัฒนาเกม เนื่องจากช่วยปรับปรุงกระบวนการทำงานเกี่ยวกับการพิมพ์ 3 มิติ คุณสามารถแปลงไฟล์ FBX เป็น STL ได้ ซึ่งทำให้สามารถบันทึกการออกแบบในรูปแบบ FBX และแปลงเพื่อใช้ในการพิมพ์ 3 มิติได้

9. PLY

เป็นไฟล์ที่สร้างขึ้นโดยเครื่องสแกน 3 มิติ ไฟล์ PLY มีคำอธิบายเกี่ยวกับวัตถุหนึ่งชิ้นในรูปแบบของจุดยอด (vertices) พื้นผิว (faces) และองค์ประกอบอื่น ๆ ข้อมูลนี้อาจรวมถึงสี ความโปร่งใส รายละเอียดพื้นผิว และอื่น ๆ อีกมากมาย เมื่อพิมพ์ 3 มิติ คุณต้องแปลงไฟล์ PLY ให้อยู่ในรูปแบบที่เครื่องพิมพ์ 3 มิติสามารถใช้งานได้ ทั้งนี้ PLY ได้รับการพัฒนาขึ้นครั้งแรกสำหรับเครื่องสแกนพื้นผิว 3 มิติ และยังคงใช้งานโดยเครื่องสแกนบางประเภทในปัจจุบัน มันช่วยให้สามารถบันทึกรายละเอียดพื้นผิวและคำสั่งสี RGB ได้

สรุป

การรู้เกี่ยวกับสกุลไฟล์ 3 มิติมีความสำคัญอย่างมากในยุคปัจจุบัน เนื่องจากในยุคปัจจุบันนี้สามารถบันทึกและแสดงข้อมูลวัตถุในรูปแบบสามมิติได้อย่างสมบูรณ์ ทำให้เกิดประโยชน์ในหลากหลายด้านและกลายเป็นเครื่องมือสำคัญในการพัฒนางานต่างๆ จะเห็นได้ว่าด้วยความก้าวหน้าของเทคโนโลยี ไฟล์ 3 มิติจึงกลายเป็นเครื่องมือสำคัญที่ช่วยพัฒนางานในหลากหลายด้าน ทั้งการผลิต การก่อสร้าง ความบันเทิง การศึกษา และการอนุรักษ์ ทำให้การทำงานมีประสิทธิภาพและความแม่นยำมากขึ้น ดังนั้นหากคุณสนใจในการพิมพ์ 3 มิติ การได้รู้จักสกุลไฟล์สำหรับ 3D Printing โดยเฉพาะจะช่วยให้คุณสามารถปริ้นท์งานออกมาได้อย่างถูกต้องนั่นเอง

และถ้าคุณสนใจอยากจะลองใช้ หรือกำลังตัดสินใจจะซื้อเครื่องปริ้นท์ 3D สามารถติดต่อสอบถามกับ Septillion ได้โดยตรงผ่าน
Line: @Septillion หรือเบอร์ 02-028-7445 ทางเราพร้อมให้คำปรึกษาและบริการอย่างเต็มที่ เพื่อให้คุณได้ประโยชน์จากการใช้เทคโนโลยีการพิมพ์ 3 มิติมากที่สุด

ข้อมูลอ้างอิง :

Additive-X. (n.d.). File formats used in 3D printing. Retrieved January 21, 2025